طبقه بندی و کلاس بندی خودروها، یکی از پر حاشیه‌ترین و پر بحث‌ترین اتفاقاتِ دنیای خودرو است. این موضوع تنها به خاطر فراوانی و گوناگونی خودروهای حالِ حاضرنیست.
بلکه ریشه اصلی آن در تفاوت فرهنگها و انواعِ متفاوت معیارهای دسته بندی در کشورهای گوناگون است. مثلاً در اروپا خودروها را با حروف انگلیسی و بر اساس میزان حجم موتور و غیره طبقه بندی می‌کنند.
امروزه انتخاب نوع بدنه‌‌ی خودرو گیج‌کننده‌تر از هر زمان دیگری بوده و خودروسازها بسته به نیاز هر فردی نوع متفاوتی از خودرو را عرضه می‌کنند.
در واقع کلاس بندی بر اساس کاربردها، حجم و فرم بدنه و گاهی حجم موتور انجام می‌شود. منتها تا دلتان بخواهد این معیارها در شرایطِ گوناگون دچار تناقض میشوند.
فرم اتاق و بدنه خودروها، فارغ از ابعادشان، دسته بندی‌های زیر را به وجود می‌آورد:
- سدان
خودروهای سدان، پرطرفدارترین مدلِ خودروهای کل دنیا هستند. محصولاتی با ۴ در، ۴ یا ۵ صندلی و یک عدد صندوق عقب! خودروهای این گروه کاملاً خانوادگی‌اند و به خاطر فضای خوب و کافی برای روزمرگی، از جوان تا پیر از آنها استفاده می‌کنند.از این نمونه خودروها در کشورمان می‌توان به پژو ۴۰۵ و سمند اشاره کرد.
- استیشن (واگن)
خودروهای کلاسِ استیشن، در واقع همان سدان هایی هستند که صندوق عقب آنها جادار تراست و به نوعی تا سقف خودرو ادامه یافته است.
در مناطق جغرافیایی و ادبیات‌های گوناگون، از واژه‌های Avant ، Wagon و Estate هم به جای استیشن استفاده می‌شود که همه آنها به یک معنی هستند. خودروی کلاس استیشن بر خلاف کشورمان، در بین اروپاییان بسیار محبوب‌اند.
- هاچبک
برخلاف باور عموم، خودروهای هاچبک به محصولاتِ بدون صندوق عقب گفته نمی‌شود. بلکه در درجه اول محصولاتی شهری و نه لزوماً خیلی کوچک هستند که قسمت انتهاییِ آنها به یک شیشه که قابلیت باز و بسته شدن دارد ختم می‌شود. در واقع هاچبک به معنیِ بدون صندوق نیست، بلکه فرم خاصی از صندوق است. خودروهایی مانند ۲۰۶، تیبا ۲ و غیره از این دست خودروها هستند که در کشورمان رایج‌اند.
هاچبک ها در دورانی بسیار محبوب بودند و خانواده‌ها از آنها بسیار استفاده می‌کردند. مخصوصاً در اروپا و علی الخصوص در انگلیس. ناگفته نماند که اصطلاحی به عنوان HotHatchهم وجود دارد که به خودروهای هاچبکِ اسپرت با قابلیت‌های کمی جذاب‌تر، از بعد فنی قوی‌تر و جوان پسندتر گفته می‌شود.
- فست بک
اگر خودروهای سدان را در یک طرف در نظر بگیرید و هاچبک ها را در طرفی دیگر، فستبک ها جایگاهی میان این دو گروه دارند.
در واقع فستبک به خودرویی گفته می‌شود که قسمت انتهایی آن با شیبی تند تمام شود و تبدیل به صندوق عقب گردد.
با ذکر چند مثال کاملاً متوجه منظور خواهید شد: قسمت انتهاییِ پورشه پانامرا را در نظر بگیرید یا مثلاً بنز CLS، این دو از گران‌ترین فستبک های موجود در ایران هستند. جالب است بدانید فولکسِ قورباغه‌ای هم یک فستبک بود.
- لیفت بک
لیفت بک‌ها از آن کلاس‌هایی هستند که بحث و دعوا در موردشان بسیار است.
این کلاس همواره در موردش بین علما بحث است. در هر صورت فست بک‌ها را می‌توان این گونه در نظر گرفت، که از نمای خارجی شبیه به سدان هستند (یعنی صندوق عقب دارند) اما وقتی به قسمت‌های انتهایی آنها دقت می‌کنیم، رگه‌هایی از هاچبک بودن هم در آنها هویدا می‌شود. درب صندوق عیناً شبیه به هاچبک ها باز می‌شود.
از اینرو گروهی لیفت بک‌ها را همان هاچ بک می‌دانند و گروهی دیگر به آنها سدان می‌گویند. هر دو گروه هم به نوعی حق دارند. در هر صورت دقت کنید که ویژگی اصلی لیفت بک‌ها باز شدن درب صندوق عقب به همراه شیشه‌ی عقب آنهاست. بهتر می دانید که این اتفاقات در مورد سدان ها پیش نمی‌آید. (شیشه ثابت می‌ماند).
مثلاً زانتیا یک لیفت بک است! به فرم باز شدنِ صندوق عقب آن دقت کنید. (در صورتی که اکثراً آن را سدان می‌دانند). در مجموع لیفت بک‌ها زیاد رایج و محبوب نیستند. نه در ایران نه در کشورهای خارجی.
- رَگ تاپ
در دورانی که سانروف به فرم امروزی، تا این حد رایج نشده بود و تبدیل به یک آپشن پر کاربرد و محبوب در نیامده بود، بعضی از خودروسازان ایده‌های جالبی را به کار بردند که البته زیاد هم موفق نشدند و نتوانستند آن را به محبوبیت قابل توجهی برسانند.
رگ تاپ‌ها یک صفحه‌ی تاشو بودند که البته جنسی مقاوم داشتند اما به صورت کاملاً دستی توسطِ سرنشین باز و بسته می‌شد. هرچند رگ تاپ‌ها به عنوانِ یک نمادِ کلاسیک برای خودروهای دهه ۶۰ میلادی درآمده‌اند اما بسیار زود توسطِ سانروف ها بساطشان به هم ریخت. در عکس زیر می‌توانید تفاوت اش را با سانروف ببینید. توجه کنید که نکته اصلی در دسته بندیِ این خودروهاست. خودروهای این مدلی را (نه سقف آنها) رگ تاپ می‌نامیدند.
- لیموزین
وقتی صحبت از لیموزین می‌شود، عده‌ای فکر می‌کنند که به خودروهایی که بیش از ۴ در دارند، لیموزین گفته می‌شود. این تعریف تا حدی درست است اما جامع و کامل نیست؛ چون خودروهای زیادی وجود دارند با چهار درب که در دسته لیموزین‌ها قرار می‌گیرند.
در واقع خودروهای لیموزین محصولاتی تشریفاتی هستند که محور آنها نسبت به حالت استاندارد، کشیده‌ترند. این خودروها، نزدیک به ۹۰ سال در صنعت خودروسازی قدمت دارند و بیشتر به دلایل تشریفات و یا حمل و نقلِ شخصیت‌های کمی برجسته‌تر استفاده میشوند.
در مهندسیِ خودرو اصطلاحی تحت عنوان LWB داریم که به سدان هایی لوکس گفته می‌شود که محور میانی آنها به خاطر راحتی و تجملاتِ بیشتر از حالتِ استاندارد کشیده‌ترند. در بعضی فرهنگها نظیر آلمانی‌ها، به این دسته از خودروها هم لیموزین گفته می‌شود.
- کوپه، کروک و رودستر
یکی دیگر از کلاس بندی‌هایی که اشتباه تعریف شده، کلاس بدنه کوپه است: تصور می‌شود که هر خودروی دو دری که مسقف است یک کوپه به حساب می‌آید. اما در دنیای طراحی و مهنسی خودرو، این تعریف جامع و درستی نیست به عنوان مثال تویوتا پرادو‌ی دو در قطعاً یک خودروی کوپه محسوب نمی‌شود.
خودروهایی که فارغ از تعداد در ، ساختار بدنیِ آنها محدب و تخم مرغی است در کلاسِ کوپه‌ها قرار می‌گیرند. به عنوان مثال بی ام و X6 با وجود چهار در و شاسیِ بلند، یک کوپه است!
کروک اصطلاحی است که در ایران کاربرد دارد و به زبان بین المللی به خودروهای کانورتیبل یا کابریو گفته می‌شود: خودروهای چهار نفره با دو درب که سقف جمع شونده دارند. (این سقف به طور اتوماتیک باز و بسته می‌شود) اگر سقف خودرو فلزی باشد، این کلاس هارد تاپ و اگر از جنس پارچه و برزنت و نظیر آنها باشد ساف تاپ نامیده می‌شود.
اصطلاح رودستر یا اسپایدر هم در همین خانواده قرار می‌گیرد (رودستر فرمِ جهانی دارد ولی اصطلاحِ اسپایدر در فرهنگ ایتالیایی‌ها و آلمانی‌ها رایج‌تر است) تفاوت رودستر با کانورتیبل ها در دو سرنشین بودن آنهاست.
این خودروها اصلاً پدیده‌ی جدیدی نیستند و قدمت آنها به دهه‌ی ۳۰ میلادی بر می‌گردد. در آن دوران این محصولات مقبولیتِ عام داشتند. اما به مرور و گذر زمان خودروهای کاربردی‌تر، بازار آنها را تصاحب کردند و اکنون بیشتر برای جوان‌ها با قابلیت‌های اسپرتی‌تری طراحی میشوند.
برای مثالِ این قسمت، دو مدل از خودروسازِ آلمانی، پورشه را در نظر می‌گیریم. اکثر پورشه ۹۱۱ هایی که در کشورمان موجود اند از کلاسِ کانورتیبل هستند. تشخیص هارد تاپ یا سافت تاپ بودن آنها هم بسیار ساده است. از سوی دیگر پورشه باکستر به خاطر دو نفره بودن آن، در کلاسِ رودستر ها قرار می‌گیرد.
