گیربکس خودرو، انواع مدل جعبه دنده در خودروها!

در خودرو قطعه فنی به نام ” گیربکس خودرو ” یکی از مهمترین اعضای بخش فنی خودرو به حساب می آید و از پیچیدگی بسیار زیادی برخوردار است که شناسایی نحوه عملکرد آن می تواند در مواقعی که دچار مشکلاتی مربوط به آن می شوید کمک بسیار زیادی کند. در مطلبی دیگر از سایت اخبار خودرو ایران و جهان در مورد مطالب فنی خودرو با ما همراه باشید تا در این مقاله به بررسی موارد زیر بپردازیم:

• گیربکس خودرو چیست؟
• وظیفه گیربکس خودرو 
• انواع گیربکس خودرو 

قبل از شروع توضیحات این قطعه فنی لازم به ذکر است که بدانید در سایت اخبار خودرویی ۲۲ شرقی می توانید علاوه بر مقالات فنی خودرو به بخش هایی همچون: معرفی خودروهای جدید، نقد و بررسی هریک، فرمول یک، اخبار خارجی خودرو، جدیدترین اخبار داخلی و قیمت خودرو در ایران را هم مشاهده کنید. 

گیربکس خودرو چیست؟

حرکت خودرو بدون وجود و حضور گیربکس یا جعبه دنده امکان پذیر نیست و مقدار مشخصی از گشتاور تولیدی به وسیله قوای محرکه از طریق کلاچ به چرخ ها انتقال پیدا میکند و بخشی از انتقال قدرت به شمار می رود.

هر موتور در هر نوع خودرویی می تواند مقدار معین شده ای به اصطلاح دور بگیرد و برای این کار حضور جعبه دنده یا گیربکس بسیار اهمیت دارد که توسط آن راننده قادر است بدون اینکه دور زیادی را بالا ببرد، موتور بتواند نیروی تولیدی را کنترل کرده و سرعت وسیله نقلیه را هم افزایش دهد.

وظیفه گیربکس  (جعبه دنده)

برای اینکه بین سرعت و نیرو یک تعادل خوبی برقرار شود باید از جعبه دنده کمک گرفت و البته جزء وظایف اصلی آن نیز به شمار می رود. به عبارتی دیگر گیربکس باید بتواند مخصوصا در مناطقی که به صورت سربالایی هستند نیروی کافی و مناسب خودرو را نیز فراهم کند و در مسیرهای بدون سربالایی و مستقیم نیز مانند ترددهای شهری و بزرگراهها سرعت مناسب خود (سرعت بالا یا سرعت کم) با فارهم کند. همه این موارد نیازمند این است که گیربکس یک قطعه خوب و با عملکردی درست باشد.

اگر بخواهیم ساختار گیربکس دنده ای (انواع دسته بندی گیربکس در ادامه ذکر خواهد شد) را توضیح دهیم به این صورت است که وجود تعدادی چرخ دنده که بر روی یکدیگر قرار گرفته اند، باعث ایجاد یک قطعه گیربکس شده اند و البته زمانی از این چرخ دنده ها استفاده می شود که مدیریت میزان قدرت انتقالی از موتور ماشین به چرخ ها را بر عهده دارد.

لنت ترمز چیست؟ وظایف لنت ترمز تا ایرادت رایج و رفع مشکل آن

به طور کلی می توان گفت هر چرخ دنده ای که مشاهده می کنید نشان دهنده یک دنده یا دسته دنده در خودروها است و دسته دنده یک واسط بین راننده و گیربکس می باشد! هر زمانی که راننده تغییر فرمان را میدهد این دستور برای گیربکس فرستاده می شود که از کدام چرخ دنده باید استفاده کند.

انواع گیربکس خودرو 

دسته بندی گیربکس ها به طور کلی به سه دسته هستند که باز در شاخه جزئی تر ممکن است انواع مختلفی داشته باشند.

۱) گیربکس دستی

گیربکس دستی که از ابتدا بر روی خودروها قرار میگرفتند و با مرور زمان جای خود را با نوع پیشرفته تر گیربکس ها یعنی گیربکس های اتوماتیک دادند بدین صورت عمل میکنند با قرار دادن پا بر روی کلاچ و فشار دادن آن می توان دنده ها را عوض کرد و بعد از اینکه دنده در جای موردنظر قرار گرفت با فشار دادن گاز می توان سرعت خودرو را تغییر و به حرکت ادامه داد. با گیربکس های دنده ای موتور بیشتر از حد تعیین شده نمی تواند دور بردارد و سرعت خودرو بالاتر می رود که با انتخاب نوع دنده شما می توانید سرعت نهایی خود را نیز مشخص کنید.

در زمانی که دور موتور به ۳ یا ۴ هزار دور برسد بهترین زمان برای تعویض دنده است. اینکه شما به عنوان راننده بدانید موتور خودرو در کدام محدوده قرار دارد تا بتوانید تعویض دنده را انجام دهید به تجربه رانندگی بستگی دارد.

اما چنانچه دور موتور خودرو از حد نرمال خود خارج شود و دنده عوض نشود در نهایت فشار به موتور وارد می شود و مصرف سوخت نیز بالاتر می رود. تعویض دنده در این زمان برای خودروی شما روغن سوزی، خرابی پیستون، خرابی رینگ و افتادن دیواره پوشش سیلندر در خودرو را به همراه دارد.

گیربکس دنده ای خود به دو نوع دیگر نیز تقسیم بندی می شود که عبارتند از:

• گیربکس های غیرسنکروزه یا ترتیبی

در این مدل باید عوض کردن دنده ها به صورت ترتیبی و پشت سرهم باشد و امکان تغییر دنده از حالت ۲ مثلا به حالت ۴ وجود ندارد. این مشکل افزایش سرعت را کمی با تاخیر مواجه میکند.

• گیربکس‌های یسنکرونیزه یا غیر ترتیبی

این مدل در بیشتر سواری ها به کار رفته است و قابلیت جهش به دنده های بالاتر را به راحتی فراهم کرده است و دیگر مانند نوع اول به صورت ترتیبی لزومی ندارد دنده ها تعویض شوند.

۲) گیربکس اتوماتیک

گیربکس های اتوماتیک با پیشرفته شدن خودروها به روی کار آمد و استفاده از آنها از گیربکس های دنده ای راحت تر است چرا که در مسیرهای پرترافیک و طولانی به راننده کمک بسیار زیادی می کند چرا که دیگر در این نوع جعبه دنده دیگر راننده مجبور نیست یک پای خود را بر روی پدال کلاچ داده و یک دستش بر روی دنده باشد!

با جعبه دنده اتوماتیک می توانید یک رانندگی نرم را تجربه کنید و مشکلاتی مانند: ریپ زدن و یا تعویض دنده مداوم را نخواهید داشت به علاوه مصرف سوخت کمتری را نیز تجربه خواهید کرد.

اما هر قطعه فنی علاوه بر مزایایی که دارد قطعا دارای ایراداتی نیز می باشد، جعبه دنده اتوماتیک تاخیر در عوض کردن دنده را دارد و عمر آنها نیز در مقابل گیربکس های دنده ای کمتر می باشد و ممکن است خرابی های زود به زودی نیز احساس شود. در صورت خرابی نیز تعویض آنها باهزینه های بالایی انجام می شود.

جعبه دنده اتوماتیک نیز به دسته بندی مختلفی تقسیم می شود که شامل:

• گیربکس‌های خودکار سیاره‌ای (AT)

از چرخ دنده های خورشید سیاره های امروزه در صنعت خودروسازی با گیربکس های اتوماتیک استفاده می شود که انتقال قدرت را به راحتی انجام می دهند و ضمن اینکه کلاچ خودروی آنها نیز هیدرولیکی می باشد و یک سیستم کنترل مجزا نیز دارند. تقریبا در اغلب این مدل ها به صورت ۳ یا ۴ سرعته تولید می شوند که در حال حاضر نیز گیربکس مدل AT 9 حالته نیز وجود دارد و بیشتر در مدل خودروهای لوکس و اسپرت قرار دارد.

•  گیربکس‌های AMT

این نوع جعبه دنده ها الگوبرداری شده از جعبه دنده های دستی می باشند و عملیات کلاچ گیری یا عوض کردن دنده ها توسط قطعات الکتریکی که بر روی آنها نصب شده انجام میگیرد. سیستم این نوع ساده است و مشترکات زیادی با گیربکس های دستی دارند. در خودروهایی که دارای گیربکس دستی هستند و میخواهند به اتوماتیک تغییر دهند از این مدل استفاده می شود و هزینه نگهداری، ساخت وتعمیر کمتری را نیز شامل می شود.

• گیربکس‌های DCT یا دو کلاچه

رفته رفته با پیشرفت تکنولوژی جعبه دنده های اتوماتیک نیز تنوع بیشتری به خود گرفته اند جعبه دنده دو کلاچه یا DCT ساختاری مانند گیربکس دستی دارد و با کمک گرفتن از دو جعبه دنده مجزا که البته هر یک نیز سیستم کلاچ مستقل خود را داند مربوط می شوند و دنده های به صورت فرد و زوج بر روی هریک از این دو گیربکس قرار گرفته است.

البته عملکرد نهایی این دو جعبه دنده با استفاده از یک واحد پردازنده انجام می شود کنترل نهایی کلاچ گیری به واسطه همین واحد کنترل است. عملیات عوض کردن دنده با قطعات الکترومیکانیکی وصل شده به محورهای جعبه دنده انجام می شود و جعبه دنده های به صورت تمام اتوماتیک فعالیت دارند و هم اینکه به صورت دستی می توانند تعویض دنده را انجام دهند. این مدل از گیربکسها اغلب دارای ۵ و یا ۶ سرعته ساخته می شود و مدل های بالاتر بیشتر در خودروهای مسابقه ای به کار می رود.

• گیربکس‌های پیوسته‌ متغیر یا CVT

مدت زمان زیادی نیست که این گیربکسها به روی کار آمده اند و اما به سرعت نیز به شهرت رسیده اند. در این مدل جعبه دنده، تعویض هریک از دنده ها به صورت پیوسته انجام می گیرد و همان فاصله ای که باعث می شود که افت توان و شتاب به وجود بیاید در این مدل اتفاق نمی افتد.

برای ساخت آنها از قطعات متفاوتی استفاده می شود و برای انتقال قدرت نیز به وسیله دو قطعه مخروطی شکل به اسم پولی و تسمه ای پلیمری با فلزی که متصل کردن دو مخروطی را به همراه دارد، کمک گرفته می شود. این دو مخروط هرکدام محورهای جداگانه ای دارند و به صورت دورانی حرکت میکنند.

 ۳) گیربکس‌ نیمه خودکار

منوتیک نام دیگر جعبه دنده نیمه خودکار است و عملیات تعویض دنده را برای رانندگان ساده تر کرده است که حتی راحتتر از نوع اتوماتیک هستند. در این مدل تعویض دنده کاملا به صورت خودکار انجام می شود و این امکان نیز وجود دارد که کم و یا زیاد کردن دنده ها نیز وجود داشته باشد. اهرم تعویض دنده در این مدل به شکل شیفترهای مخصوص در پیشت غربیلک فرمان قرار دارد و امکان کم و زیاد کردن را به راحتی به راننده ارائه میدهد. این مدل جعبه دنده نیز مانند سایر مدل ها به دسته بندی متنوعی تقسیم شده که عبارتند از:

• گیربکس‌های شیفت‌ترونیک

ساخت این جعبه دنده به وسیله شرکت هیوندا است و معمولا هم در محصولات همین کمپانی به کار می رود و تنها تفاوتی که دارد ممکن در شکل ظاهری آن باشد یا به شکل دسته دنده طراحی شده باشد.

• گیربکس‌های تیپ ترونیک

کمپانی خودروسازی پورشه نیز اقدام به تولید این نوع جعبه دنده است که از تولیدات انحصاری این کمپانی می باشد و مانند گیربکس های خودکار معمولی عمل می کند. پورشه امتیاز این نوع گیربکس را نیز به شرکت هایی مانند آئودی و فولکس واگن داده است. عملکرد این نوع جعبه دنده به این صورت است که به وسیله راننده تعویض دنده انجام شده و قبل از فعال شدن سیستم خودکار می توان تعویض دنده را هم انجام داد. مزیت اینکار این است که اگر فاصله تعویض دنده به صورت خودکار بیشتر باشد خود راننده به صورت دستی اقدام کند. ضمن اینکه امکان دنده معکوس را هم برای راننده فراهم کرده است.

• گیربکس‌های تیپ ترونیک S

برای این مدل اگر راننده بخواهد تعویض دنده را خودش انجام دهد باید حتما حالت کنترل دستی را فعال کرده و سپس اقدام کند. به علاوه راننده می تواند مانند مدل قبلی نیز بدون فعال کردن تعویض دنده را انجام دهند و بعد از تعویض دنده سیستم به حالت خودکار برمیگردد.

با سایت خبر خودروی ۲۲ شرقی همراه باشید تا در مطالبی بعدی به مشکلات رایج گیربکس و راههای رفع آن اشاره کنیم….