کاتالیست ماشین چه کاربردهایی دارد؟ و نشانه های خرابی آن چیست؟
کاتالیست ماشین در سیستم فنی خودرو دارای اهمیت بالایی است. کاتالیست خودروها به طور کلی با سیستم اگزوز و احتراق ماشین ارتباط دارند. طول عمر کاتالیست خودرو در بسیاری از موارد بستگی به شیوه رانندگی شما عزیزان دارد. بهتر است بدانید در بسیاری از موارد علت خرابی کاتالیست ماشین سرویس های نامنظم سیستم فنی خودروتان است. ما در ادامه مطلب به طرز کار کاتالیست خودرو نیز می پردازیم.
شما برای اینکه درک خوبی از شیوه عملکرد کاتالیست و یا کاتالیزور ماشین پیدا کنید ابتدا باید با سیستم اگزوز خودرو به خوبی آشنا شوید.
نقش اگزوز در سیستم فنی خودرو
اگزوز دارای طول زیادی است که وظیفه دارد گازهای خارج شده از سیستم احتراق را به فضای بیرون خودرو هدایت کند. نسل های قبل اگزوز به طور کلی از دو بخش تشکیل شده بودند که یکی از آنها وظیفه داشت کاهش دما را در اگزوز به وجود آورد و دیگری هم برای کم کردن میزان آلودگی دود خارج شده از اگزوز طراحی شده بود. اما با پیشرفت تکنولوژی در این سال ها ما شاهد بودیم که که فناوری کاتالیست در خودرها به کار گرفته شد تا گازهای سمی را به گازهایی غیر سمی تبدیل کند.
مطلب پیشنهادی: اگر فرمان خودرو تنظیم نباشد چه اتفاقی می افتد!
آشنایی با طرز کار کاتالیست خودرو
شرکت های خودروسازی برای رفع مشکل آلودگی هوا دست به طراحی و تولید قطعه کاتالیست زدند. این قطعه وظیفه دارد گازهایی سمی مثل کربن منوکسید، هیدرو کربن و اكسيدهاي نيتروژن را که از طریق مصرف سوخت در سیستم احتراق خودرو به وجود می آیند را با فرایندهایی شیمیایی به گازهایی بی خطر تبدیل کند. این کاتالیزور وظیفه دارد اکسید ازت که ماده‌ای سمی است را به گاز ازت که یک گاز بی‌خطر است تبدیل کند. آشنایی با طرز کار کاتالیست خودرو می تواند به شما در تشخیص مشکلات این قطعه کمک کند.
کاتالیست خودروها دارای ساختاری اسنفجی است و مواد تشکیل دهنده آن فلزاتی هستند که عبارتند از:
- روديم
- پالاديوم
- پلاتين
وجود این فلزها در ساختار کاتالیست باعث می شود فرانیدهای شیمیایی به خوبی انجام شود. این حالت اسفنجی باعث می شود فرایندهای کاتالیست به بهترین شکل ممکن انجام شود. مسئله مهم در شیوه عملکرد کاتالیست خودرو این نکته است که کاتالیست برای شروع کار خود نیاز دارد در دمای حدود ۸۰۰ تا ۹۰۰ درجه سانتیگراد قرار بگیرد و به همین دلیل محل نصب کاتالیست را در ابتدای مسیر اگزوز قرار می دهند تا به راحتی این دما تامین شود.
دقت داشته باشید کاتالیست می تواند بیش از ۹۰ درصد گازهای سمی خارج شده از خودرو را به گازهای غیر سمی تبدیل کند. طول عمر کاتالیست خودرو در بسیاری از موارد وابسته به محل نصب درست آن است.
استفاده از کاتالیست ماشین در چه زمانی آغاز شد؟
دولت آمریکا در سال ۱۹۷۰ پس از بررسی اساسی در زمینه گزارش های کنترل آلودگی هوا تصمیم گرفت قانونی برای تولید کننده ها تصویب کند تا در فرایندهای تولید خود گازهای سمی کمتری تولید کنند. صنایع مختلف در آمریکا بعد از تصویب شدن این قانون تمام تلاش خود را به گار گرفتند تا نواقص تولید خود را در این حوزه رفع کنند.
شرکت های خودروسازی نیز در سال ۱۹۷۵ برای اینکه بتوانند در راستای این قانون حرکت کنند تصمیم گرفتند از سیستم مبدل کاتالیکی در طراحی و تولید خودرهای خود استفاده کنند. پس از اینکه تاثیر مبدل کاتالیکی در کاهش آلایندگی ها مشخص شد دولت آمریکا در سال ۱۹۹۳ استفاده از این قطعه را در کل کشور اجباری کرد.
ورود کاتالیست ماشین به ایران
اما در سال ۱۳۸۱ استفاده از این قطعه در خودروهای کشور خودمان نیز اجباری شده است. استفاده از اين قطعه برای خودروهاي ساخت داخل از نيمه دوم سال ۱۳۸۱ از سوی سازمان حفاظت محیط زیست در طرحی به نام طرح جامع آلودگی هوا پیگیری و اجرا شد که امروزه بیشتر رانندگان آن را در معاینات فنی خودرو مشاهده می کنند. علت خرابی کاتالیست ماشین در بعضی موارد دیر مراجعه کردن راننده برای معاینه فنی است زیرا در این شرایط راننده از بسیاری خرابی های ماشین مثل قطعه کاتالیست خودرو به راحتی می تواند اطلاع پیدا کند و اقدامات لازم را برای پیشگیری آن انجام دهد.
طول عمر کاتالیست ماشین
کاتالیست نیز مانند قطعات دیگر خودرو دارای عمر مفید مشخصی است. کاتالیست خودروها با توجه به نوع سوخت مصرفی که در ماشین های دیزلی و بنزینی دارند میزان عمر مفیدشان یک مسئله متغیر بشمار می آید. اما به طور کلی عمر مفید کاتالیست ماشین هایی که از سوخت بنزینی استفاده می کنند حدود ۴ سال یا ۸۰ هزار کیلومتر است که در صورت استفاده نادرست از آن میزان این عمر مفید کاهش پیدا می کند. بهتر است به میزان طول عمر کاتالیست ماشین دقت کافی داشته باشید زیرا در صورت تمام شدن آن خروج گازهای سمی از اگزوز خودرو می تواند آلودگی اساسی برای محیط زیست به وجود آورد.
سیستم استارت خودرو
علت خرابی کاتالیست ماشین
کاتالیست خودروها ساختاری شکننده دارند که همین موضوع می تواند با سهل انگاری های رانندگان باعث آسیب دیدن این قطعه شود.
گرفتگی منافز اسفنجی کاتالیست ماشین
در بیسیاری از موارد علت خرابی کاتالیست ماشین گرفتگی منافز اسفنجی آن است زیرا این حالت باعث می شود دود از ساختار این قطعه خارج نشود و فشار زیاد آن منجر به تخریب بنیادی آن شود که تعمیر و تعویض آن هزینه بسیاری خواهد داشت.
ضربه به کاتالیست ماشین
یکی دیگر از مواردی که باعث خرابی این قطعه می شود وارد شدن ضربه به آن است. کاتالیست در ساختار خود یک محفظه خارجی دارد که با وارد شدن ضربه به سرعت می شکند.
میزان دما و تاثیر آن در خرابی کاتالیست خودرو
کاتالیست به طور کلی نسبت به دما حساسیت بالایی دارد و اگر میزان دمای آن بیشتر از حد مجاز باشد خرابی این قطعه را در پی خواهد داشت. نقص فنی یا بسیاری از عوامل دیگر باعث می شود که دلیل میزان دمای موتور افزایش یابد پس در صورت پیش آمدن این شرایط حتما کاتالیست ماشین را چک کنید.
میزان سمی بودن گازهای خارج شده از خودرو
طراحی کاتالیست در خودروها برای گازهایی خاص انجام شده است که اگر به همراه آنها کمی گازهای غیر استاندارد باشد این قطعه به مرور زمان خاصیت خود را از دست می دهد و دیگر کارایی مناسبی ندارد. زمانی که واشر سر سیلندر خودرو دچار مشکل می شود ترکیب روغن و آب وارد سیستم سیلندر خواهد شد که در نهایت منجر به آسیب دیدن کاتالیست خودروها می شود.
خرابی سیستم جرقه زنی ماشین
اگر سیستم جرقه زنی خودرو شما به درستی کار نکند باعث می شود که فرایند احتراق با مشکل رو به رو شود و در نهایت شرایط خرابی کاتالیست را فراهم می کند. ما پیشنهاد می کنیم قبل از خرید ماشین با طرز کار کاتالیست خودرو به خوبی آشنا شوید تا بتوانید از این آسیب ها جلوگیری کنید.
نشانه های خرابی کاتالیست ماشین
شما می توانید با شناخت نشانه های خرابی کاتالیست خودروها از بسیاری آسیب ها و هزینه ها جلوگیری کنید. نشانه های خرابی کاتالیست ماشین عبارتند از:
- افزایش ناگهانی مصرف سوخت خودرو
- کاهش میزان شتابگیری
- بد استارت خوردن ویا روشن نشدن ماشین
- رد شدن خودرو شما در تست آلایندگی (مقادیر HC و CO بیشتر از نرمال)
- روشن شدن چراغ اخطار (چک) در قسمت پشت آمپر
- بد کار کردن ماشین به همراه لرزش در حالت دور آرام
- بوی بد یکی از نشانه های مشخص خرابی کاتالیست ماشین است. این بوی خرابی به طور معمول شبیه به بوی تخم مرغ گندید می باشد.
- کم شدن دمای کاتالیزور (همان طور که اشاره کردیم دمای مورد نیاز کاتالیست خودرو حداقل بین ۷۰۰ تا ۸۰۰ درجه می باشد و در نهایت اگر گازهای خارج شده از خودرو در هنگام حرکت به طور مناسب به این دما نرسند کاتالیست ماشین دچار مشکل خواهد شد.) بهتر است بدانید بهترین راه برای تشخیص درست میزان دمای کاتالیزور دستگاهی به نام حرارت سنج اینفرارد است.
- کاتالیزور خودرو را تکان دهید اگر صدایی شبیه به سنگ ریزه از آن شنیدید نشان از خرابی این قطعه است که به دلیل ریخته شدن شبکه های درون آن می باشد.
اما در نهایت بهتر است بدایند که در طراحی و تولید کاتالیست ماشین از فلزهای با ارزشی استفاده شده است که باعث بالا رفتن قیمت آن می شود.
