یقینا بارها نام این جعبه پر رمز و راز و البته پر حرف و حدیث را از اخبار مربوط به سقوط هواپیما ، از جمله اخیرا اخبار مربوط به سقوط هواپیمای اوکراینی شنیده اید.
جعبه ای که بر خلاف نامش سیاه رنگ نیست و به رنگ نارنجی بوده تا در زمان بررسی محل برخورد ، بتوان آن را به راحتی در میان انبوهی از آهن پاره پیدا کرد.
شدت خسارت وارده در یک سانحه هوایی سنگین و دلخراش است اما حفظ امنیت و جان انسان ، زمین و هوا نمی شناسد مگر می شود از کنار آسیب های جسمی و روحی که تصادفات وسایل نقلیه ایجاد می کند به سادگی گذشت ؟!
به مجرد اینکه تصادفی رخ می دهد، تمام رسانه ها و سازمان هایی که خود را به نوعی در بررسی علل حادثه دخیل دانسته ، اقدام به جمع آوری اطلاعات از محل واقعه می کنند و معمولا منابعشان می تواند گفته های نه چندان مطمئن شاهدان عینی ، خطوط ترمز به جا مانده از تایرها و بررسی قسمت های آسیب دیده خودروها باشد .
کارشناسان در تلاش هستند تا به دست اوردن سرنخی ، عوامل تاثیرگذار در برخورد را بیابند، اما دریغ از جزئیاتی نهفته در بطن حادثه که برای همیشه از چشم آنها دور خواهد ماند !
عوامل خاموشی که در هر تصادف ، حتی با دقیق ترین امکانات هم توان رسیدن به آنها مسیر نخواهد شد .
این در حالی است که منابع اطلاعاتی خود اتومبیل می تواند بهترین کمک کننده و حاوی نکات ارزشمندی در لحظات برخورد باشد تا بتواند متخصصین امر را مستقیما متوجه علت اصلی کند . راه حل ، اقتباسی دیگر از صنعت هوایی در خودروهاست.
نصب وسیله ای به منظور دریافت و نگهداری اطلاعات در زمان حادثه ، موضوعی بوده که سال ها در ذهن خودروسازان مطرح دنیا همچون تویوتا ، فورد و جنرال موتورز را به خود را معطوف کرده است .
با توجه به پیشرفت های صورت گرفته در ساخت وسایل نقلیه ، خوشبختانه رسیدن به چنین تکنولوژی چندان سخت به نظر نمی رسید.
واحدهای کنترل الکترونیکی یا ECU هایی مانند ترمزها ، پیشرانه و ایربگ ها قبلا به منظور پیشبرد عملکردشان با تمام پارامترها و اعداد و ارقام به دست آمده از سنسورها کار می کردند .
در این میان فقط کافی بود واحدی جداگانه بیاید و اطلاعات حیاتی و مهم در زمان تصادف را در این قسمت جمع آوری و ضبط کند.
سیستم EDR – Event Data Recorder یا ضبط کننده اطلاعات حادثه ، اولین بار در اواسط دهه ۷۰ میلادی توسط شرکت جنرال موتورز در همان واحد کنترل الکترونیکی کیسه هوا به طور خلاصه گنجانده شد که قابلیت ثبت بعضی از داده ها را داشته باشد.
همچنین سامانه ای با این کاربرد در مسابقات کارتینگ ۱۹۹۳ و پس از آن فرمول یک در ۱۹۹۷ به صنعت خودرو معرفی شد ، تا جاییکه امروزه بیشتر خودروهای تولید شده در آمریکا و اروپا به این سیستم مجهز هستند.
البته به تازگی در کشورمان شرکت هایی به فروش چنین سامانه هایی تحت عنوان یک اختراع اقدام می کنند.
تفاوت اصلی این سیستم در درون هواپیما با خودرو در چگونگی ثبت اطلاعات است.
طوریکه در هواپیما تمام مکالمات و شرایط فنی واحدها از همان آغاز راه اندازی مکانیزم ها ضبط می شود ولی در خودرو ثبت فاکتورهای اصلی، آن هم فقط چند ثانیه قبل تصادف، با احساس ضربه ناگهانی به طرفین شروع شده و تا ثانیه هایی پس از آن ادامه می یابد.
وجود این سیستم امکان مطالعه و بررسی داده های بدست آمده از تصادف هزاران خودرو را به وجود آورده و توانسته کمک های موثری در توسعه قسمت های ایمنی اتومبیل همون نحوه عملکرد کیسه های هوا، سیستم های ترمز و حتی طراحی جاده ها داشته باشد.
جعبه سیاه ماشین انواع مختلف دارند. در نمونه های اولیه، فقط با استخراج اطلاعات از واحدهای دیگر و به طور نرم افزاری این کار انجام می شد.
در مدل های بعدی ECU جداگانه ای برای این کار در نظر گرفته شده و در انواع جدیدتر، اتومبیل مجهز به دوربینی است که در کنار آینه داخلی قرار گرفته و به ضبط تصاویر در لحظه تصادف می پردازد.
سازمان امنیت ترافیک جاده ای آمریکا (NHTSA) از اول سپتامبر ۲۰۱۴ قانون جدیدی را وضع کرد که به موجب آن خودروهای سبک و سنگین را به داشتن این سامانه ملزم می کند. طبق اعلام این سازمان، تاکنون ۹۶ درصد از خودروهای تولید سال ۲۰۱۳ مجهز به این سیستم شده اند.
اما انتظاری که از این سامانه می رود چیست ؟
ثبت و نگهداری اطلاعاتی نظیر : تعیین جهت ضربه در جهات طولی و عرضی خودرو، ثبت زمان به طول انجامیدن تصادف، سرعت خودرو، گزارش کامل از آخرین وضعیت ترمز و فعال شدن سیستم ضد قفل و کنترل پایداری، زاویه گردش فرمان، مقدار زاویه غلتش خودرو مخصوصا در تصادفاتی که منجر به انحراف خودرو به طرفین می شود.
تعداد دفعاتی که موتور روشن شده و مدت زمان روشن بودن آن، به کارگیری کمربندهای ایمنی راننده و سرنشینان و میزان شدت نیروی گرفته شده توسط پیش کشنده ها، کلیه چزئیات مربوط به باز شدن کیسه های هوا و شدت تحریکشان، موقعیت قرارگیری صندلی ها و تعداد دفعات ضربه.
بنابر اعلام این سازمان، مالکیت دسترسی به این اطلاعات حق مالک خودروست اما با توجه به اینکه امکانات و برنامه های رسیدن به این اطلاعات فقط در اختیار شرکت سازنده قرار دارد.
گاهی به جهت به در معرض خطر قرار گرفتن مواضع شان از انتشار محتویات حافظه واحد کنترل خودداری می کنند و فقط با دستور دادگاه حاضر به انجام این کار می شوند.
