تاثیر مثبت سامانه یکپارچه برای خرید خودرو
در حین تلاش خودروسازان و مونتاژکاران برای حذف سامانه یکپارچه خودرو، راه‌اندازی این سامانه در دولت سیزدهم باعث کاهش نقش دلالان و سفته‌بازان در بازار پرپیچیده خودرو شده است. همچنین، این سامانه این امکان را به مردم می‌دهد که با شرایط بهتری خودروهای مورد نیاز خود را خریداری کنند؛ اگر این سامانه در دست نبود، احتمالاً قیمت خودروها در بازار همچنان افزایش می‌یافت. کارشناسان و فعالان بازار خودرو تأکید دارند که سامانه یکپارچه خودرو نقش مهمی در جلوگیری از فسادها داشته و از سوی دیگر فرآیند خرید خودروها را شفاف‌تر کرده است.
از سال ۱۳۹۷، بازار خودرو به شدت به‌هم ریخته شد و دولت پیشین ناتوان در کنترل آن بود. قیمت خودروها در اوایل تحریم‌های این صنعت به شدت روز به‌روز و حتی ساعت به ساعت افزایش پیدا می‌کرد و توان مردم برای خرید خودرو کاهش می‌یافت. این فرآیند به گونه‌ای ادامه یافت که تعداد قابل‌توجهی از خودروها به صورت ناقص تولید و در پارکینگ‌های خودروسازان جا خوش می‌کردند. کاهش تولید، تولید با نقص قطعات و ممنوعیت واردات خودرو، سه عاملی بودند که حجم زیادی از تقاضاها برای خرید خودرو را به شدت کاهش داد.
برای کنترل بازار خودرو و مقابله با فاصله قیمتی بین بازار و کارخانه، دولت پیشین از روش‌هایی مانند قرعه‌کشی و اعمال ممنوعیت‌ها (مثل عدم خرید خودرو توسط متقاضیان در ۴۸ ماه گذشته، حداقل سن ۱۸ سال برای متقاضیان، وجود گواهینامه رانندگی، عدم درخواست ثبت پلاک ملی که از قبل برداشت شده است و…) به فروش خودروها پرداخت. با این حال، این روش‌های فروش نتوانستند به تمام متقاضیان پاسخ دهند و به جوابگویی به تمامی نیازها در بازار خودرو امکان فراهم کنند.
با توجه به افزایش قیمت خودروها، خودرو به عنوان یک کالای سرمایه‌ای تبدیل شد و حتی افرادی که نیاز فوری به خودرو نداشتند، در قرعه‌کشی‌های خرید خودرو شرکت می‌کردند تا شانس خود را امتحان کنند. این موضوع باعث شد که تعداد متقاضیان واقعی، محدود به تعداد واقعی تقاضاکنندگان بماند و افرادی که عجله داشتند، به سمت بازار مراجعه کنند و مجبور به خرید خودرو با قیمت‌های بسیار بالا شوند.
راهکاری به نام سامانه یکپارچه خودرو به نفع مردم!
تا نیمه اول سال ۱۴۰۰، سرگردانی در بازار خودرو و خریدهای گران ادامه داشت. به همین دلیل، دولت سیزدهم تصمیم به راه‌اندازی سامانه یکپارچه خودرو گرفت تا این موضوع را حل کند. به این منظور، وزیر سابق صمت، اقتراح کرد که یک سامانه جدید برای فروش و عرضه خودروها راه‌اندازی شود. در اواسط اردیبهشت‌ماه سال ۱۴۰۱، سیدرضا فاطمی‌امین این سامانه جدید را به رسمیت شناخت و معرفی کرد.
در ابتدا، این طرح با ارائه ۳۰ مدل خودرو از شش خودروساز داخلی (تولیدی و مونتاژی) آغاز شد. در این مرحله، مشتریان از تاریخ ۲۷ اردیبهشت به مدت یک هفته (تا سوم خرداد) فرصت داشتند تا خودروی مورد نظر خود را بدون درنظر گرفتن ترتیب زمان ثبت‌نام، انتخاب کنند. پس از ثبت‌نام، مشتریان حائز شرایط در سایت سامانه یکپارچه، خودروها به آنها تخصیص یافتند و اولین قرعه‌کشی این مرحله از فروش خودروها در تاریخ ۹ خردادماه توسط هر شرکت خودروساز و با حضور نهادهای نظارتی انجام شد. در مجموع، ۱۹۱,۶۰۶ نفر از منتخبین اصلی و ذخیره در این دوره فروش یکپارچه، به عنوان برگزیدگان انواع طرح‌های فروش فوق‌العاده، پیش‌فروش، فروش فوری و جوانی جمعیت شناسایی شدند.
تغییرات قرعه کشی خودرو هم به نوعی تاثیر مثبت داشت!
با توجه به دخیل بودن شانس در فروش یکپارچه، وزارت صمت تصمیم به تغییر ماهیت سامانه گرفت. در پایان هفته اول اسفندماه ۱۴۰۱، خبر فروش از طریق سامانه یکپارچه دوباره به گوش عموم رسید. با این حال، تفاوت این شیوه فروش با مدل قبلی در این بود که قرعه‌کشی حالا صرفاً برای برنده یا نبرنده شدن انجام نمی‌شد. به جای آن، میان متقاضیان نوبت‌دهی انجام می‌شد تا اولویت دریافت خودرو بر اساس این نوبت‌دهی مشخص شود. این مدل فروش با فرایند قرعه‌کشی نوبت‌دهی اجرایی شد. بنابراین، سامانه یکپارچه خودرو دیگر به شکلی که تصمیم به تغییر یافته بود و شانس در فروش دیگر نقش اصلی نداشت. در این روش جدید، متقاضیان واقعی با بلوکه کردن ۱۰۰ میلیون تومان، به صورت مساوی وارد فرایند خرید خودرو می‌شدند و ممنوعیت‌های قبلی همچنان حفظ شد.
متقاضیان واقعی سامانه فروش خودرو تعیین تکلیف شدند…
در ابتدای فرایند فروش یکپارچه خودروها، ۵۱ مدل خودرو از ۹ شرکت خودروساز داخلی (تولیدی و مونتاژی) عرضه شد. به اطلاعات اعلامی توسط معاون صنایع حمل‌ونقل وزارت صمت، در این مرحله، قرار بوده که ۵۰۰ هزار دستگاه از خودروهای داخلی در اختیار مشتریان قرار گیرد. در صورتی که تقاضا از این تعداد بیشتر باشد، از ظرفیت خودروهای تولید و فروش سال ۱۴۰۳ استفاده خواهد شد. فرآیند ثبت‌نام برای درخواست خودرو در مرحله اول از تاریخ ۲۶ اسفندماه آغاز شد و نتایج آن اواخر فروردین‌ماه اعلام شد. در این مرحله از فروش، تقاضاهای پرشماری ثبت شد و متقاضیان واقعی این فرایند به‌طور قطع مشخص شدند.
بعد از اجرای موفق مرحله اول و تعیین‌تکلیف در همه فرایندها و بخش‌های آن، برنامه‌ریزی برای اجرای مرحله دوم آغاز شد. این مرحله در بازه زمانی ۲۰ اردیبهشت‌ماه تا تیرماه اجرا شد و بیش از دو میلیون نفر در این مرحله از سامانه یکپارچه فروش خودرو شرکت کردند. از اسفندماه سال گذشته تاکنون، سامانه سه مرتبه فعال شده و توانسته بخش قابل‌توجهی از تقاضاها را پوشش دهد. در برخی مواقع، اظهاراتی مبنی بر این بود که در صورت اشباع بازار خودرو، امکان حذف سامانه یکپارچه و فروش مستقیم از سوی خودروسازان وجود دارد.
سخن پایانی:
تحلیل‌گران به این نکته اشاره می‌کنند که خودروسازان و مونتاژکننده‌های خودرو به دنبال ایجاد فرصتی هستند تا به سمت گرانفروشی بروند. حذف سامانه یکپارچه می‌تواند این فرصت را با شرایط بهتری برای آنها فراهم کند. با این رویکرد، عرضه خودرو به صورت قطره‌چکانی نیز نگرانی‌ها را مضاعف کرده و این شرکت‌ها با استفاده از روش‌های متنوع فروش و انواع عرضه‌ای که دارند، می‌توانند به‌راحتی بازار خودرو را تحت تأثیر قرار داده و فضای بیشتری را به سفته‌بازان بازار خودرو اختصاص دهند.
تحلیل‌گران، به مشتریان برخورد عادلانه‌تر و افزایش دسترسی آنها به خودروها به عنوان یکی از ویژگی‌های مهم سامانه یکپارچه خودرو اشاره می‌کنند. این سامانه با ایجاد یک فرآیند ثبت‌نام عادلانه توانسته است رضایت تمامی خریداران خودرو را جلب کند. بر اساس آمارها، با اجرای این سامانه، افراد ثبت‌نام‌کننده برای عرضه ۱۰۰ هزار دستگاه خودرو از سوی یکی از خودروسازان داخلی، به ۳ میلیون و ۶۰۰ هزار نفر کاهش یافته است. این نتایج نشان از افزایش عدالت در تخصیص خودروها به مصرف‌کنندگان دارد.
بدین ترتیب، امکان دسترسی به خودرو برای محصول محبوب یک خودروساز داخلی به صورت ۸ برابر افزایش یافت. از مزایای دیگر این سامانه، شفافیت و ایجاد رویه یکپارچه در عرضه برای تمامی خودروسازان به شمار می‌آید، که این امر باعث رفع شائبه‌های مرتبط با مهندسی عرضه از طریق قطره‌چکانی یا عرضه نامنظم توسط خودروسازان شده و همچنین شفافیت در اعلام فهرست رزرو در سامانه، به‌منظور جلوگیری از سوءاستفاده‌ها، و افزایش تنوع و انتخاب برای مصرف‌کنندگان در هر دوره عرضه خودروها افزایش یافته است.
